Ἀποφθέγματα
Μέσα σ᾿ ἕνα τέτοιο πνεῦμα εἶχα κινηθεῖ ἄλλοτε, ὅταν ἔλεγα ὅτι ἕνα τοπίο δὲν εἶναι, ὅπως τὸ ἀντιλαμβάνονται μερικοί, κάποιο ἁπλῶς σύνολο γῆς, φυτῶν καὶ ὑδάτων. Εἶναι ἡ προβολὴ τῆς ψυχῆς ἑνὸς λαοῦ ἐπάνω στὴν ὕλη.
Θέλω νὰ πιστεύω — καὶ ἡ πίστη μου αὐτὴ βγαίνει πάντοτε πρώτη στὸν ἀγώνα της μὲ τὴ γνώση — ὅτι, ὅπως καὶ νὰ τὸ ἐξετάσουμε, ἡ πολυαιώνια παρουσία τοῦ ἑλληνισμοῦ πάνω στὰ δῶθε ἢ ἐκεῖθε τοῦ Αἰγαίου χώματα ἔφτασε νὰ καθιερώσει μιὰν ὀρθογραφία, ὅπου τὸ κάθε ὠμέγα, τὸ κάθε ὕψιλον, ἡ κάθε ὀξεία, ἡ κάθε ὑπογεγραμμένη δὲν εἶναι παρὰ ἕνας κολπίσκος, μιὰ κατωφέρεια, μιὰ κάθετη βράχου πάνω σὲ μιὰ καμπύλη πρύμνας πλεούμενου, κυματιστοὶ ἀμπελῶνες, ὑπέρθυρα ἐκκλησιῶν, ἀσπράκια ἢ κοκκινάκια, ἐδῶ ἢ ἐκεῖ, ἀπὸ περιστεριῶνες καὶ γλάστρες μὲ γεράνια.
Εἶναι μία γλώσσα μὲ πολὺ αὐστηρὴ γραμματική, ποὺ τὴν ἔφκιασε μόνος του ὁ λαός, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ δὲν ἐπήγαινε ἀκόμη σχολεῖο. Καὶ τὴν τήρησε μὲ θρησκευτικὴ προσήλωση κι ἀντοχὴ ἀξιοθαύμαστη, μέσα στὶς πιὸ δυσμενεῖς ἐκατονταετίες. Ὥσπου ἤρθαμ᾿ ἐμεῖς, μὲ τὰ διπλώματα καὶ τοὺς νόμους, νὰ τὸν βοηθήσουμε. Καὶ σχεδὸν τὴν ἀφανίσαμε. Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος τῆς φάγαμε τὰ κατάλοιπα τῆς γραφῆς της καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο τῆς ροκανίσαμε τὴν ἴδια της τὴν ὑπόσταση, τὴν κοινωνικοποιήσαμε, τὴν μεταβάλαμε σὲ ἕναν ἀκόμα μικροαστό, ποὺ μᾶς κοιτάζει ἀπορημένος ἀπὸ κάποιο παραθυράκι κάποιας πολυκατοικίας τοῦ Αἰγάλεω.
Δὲν ἀναφέρομαι σὲ καμμιὰ χαμένη γραφικότητα. Οὔτε θυμᾶμαι νά ᾿χω ζήσει σὲ καμμιὰ καλὴ ἐποχὴ γιὰ νὰ τὴ νοσταλγῶ. Ἁπλῶς, δὲν ἀνέχομαι τὶς ἀνορθογραφίες. Μὲ ταράζουν. Νιώθω σὰν ν᾿ ἀνακατώνονται τὰ γράμματα στὸ ἴδιο μου τὸ ἐπώνυμο, νὰ μὴν ξέρω ποιὸς εἶμαι, νὰ μὴν ἀνήκω πουθενά. Τόσο πολὺ αἰσθάνομαι νὰ εἶναι ἡ ζωή μου συνυφασμένη μ᾿ αὐτὴν τὴν «ὑδρόγεια λαλιά», ποὺ δὲν εἶναι παρὰ ἡ ὀπτικὴ φάση τῆς ἑλληνικῆς λαλιᾶς, τῆς ἱκανῆς μὲ τὴ διπλή της ὑπόσταση νὰ ὁμιλεῖ καὶ νὰ ζωγραφίζει συνάμα. Καὶ ποὺ ἐξακολουθεῖ ἀθόρυβα ὅσο καὶ δραστικά, παρὰ τὶς ἄνωθεν ἐπεμβάσεις, νὰ εἰσχωρεῖ ὁλοένα μέσα στὴν ἱστορία καὶ μέσα στὴ φύση ποὺ τὴ γέννησαν, ἔτσι ὥστε νὰ μετατρέπει τεράστιες ποσότητες παρελθόντος χρόνου σὲ παρόν, καὶ νὰ μετατρέπεται ἀπὸ τὸ παρὸν αὐτὸ σὲ ὄργανο προικισμένο μὲ τὴ δύναμη νὰ ὁδηγεῖ τὰ στοιχεῖα τῆς ζωῆς μας στὴν πρωτογενὴ φυσική τους ἀλήθεια.
Ὀδυσσέας Ἐλύτης
Ὑπερτιμήθηκε ἡ ἄποψη ὅτι διευκολύνει τοὺς μαθητές, κάτι πού, ἴσως, εἶναι ἀντιπαιδαγωγικό. Ὑπάρχει ἄλλωστε καὶ μιὰ παράδοση ποὺ ἐκφράζει τὴν ἄποψη μεγάλων παιδαγωγῶν, οἱ ὁποῖοι ἐπιμένουν ὅτι τὸ παιδὶ πρέπει νὰ κοπιάζει γιὰ νὰ γίνει ἄνθρωπος ἱκανός, ὥστε στὴν ζωή του ν’ ἀντιμετωπίσει ὅλες τὶς ἀντιξοότητες. Ὑποστηρίχτηκε, ἐπίσης, ὑπὲρ τοῦ μονοτονικοῦ καὶ ἡ ἄποψη ὅτι διευκολύνονται οἱ τυπογράφοι καὶ οἱ στοιχειοθέτες, γενικὰ καὶ ὅτι οἱ ἐκδόσεις, πάλι γενικά, γίνονται οἰκονομικότερες.
Παραγνωρίστηκαν, ὅμως, οἱ λόγοι ποὺ ἐπέβαλαν στοὺς Ἀλεξανδρινοὺς χρόνους, τὴν καθιέρωση τῶν τόνων, οἱ ὁποῖοι ἰσχύουν καὶ σήμερα. Πολλὲς φορές, τὰ γραπτά μου δὲν διαβάζονται σωστὰ ὅταν τυπώνονται στὸ μονοτονικό. Ἂς ἐλπίσουμε ὅτι θὰ ἐπανεξεταστεῖ μελλοντικὰ τὸ θέμα καὶ ὅτι θὰ ἐπικρατήσουν σωφρονέστερες ἀπόψεις.
Νικηφόρος Βρεττάκος
Ἂν δὲν θέλετε, κύριοι τοῦ ὑπουργείου, νὰ κάνετε φωνητικὴ ὀρθογραφία, τότε πρέπει ν’ ἀφήσετε τοὺς τόνους καὶ τὰ πνεύματα, γιατὶ αὐτοὶ ποὺ τοὺς βάλανε ξέρανε τὶ κάνανε. Δὲν ὑπῆρχαν στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά, γιατὶ ἁπλούστατα ὑπῆρχαν μέσα στὶς ἴδιες τὶς λέξεις. Αὐτοί, οἱ Κριαρᾶς καὶ οἱ ἄλλοι, τὰ κτήνη τὰ τετράποδα ποὺ ἔκαναν αὐτὲς τὶς μεταρρυθμίσεις —αὐτὸ παρακαλῶ νὰ γραφεῖ στὶς ἐφημερίδες— δὲν ξέρουν τὶ εἶναι γλώσσα. Δὲν ξέρουν αὐτὸ ποὺ γνώριζε ἡ κόρη μου στὰ τρία της χρόνια. Μάθαινε μία λέξη καὶ μετὰ ἔψαχνε γιὰ τὶς συγγενεῖς της. Αὐτὸ εἶναι μιὰ γλώσσα. Ἕνα μάγμα, ἕνα πλέγμα, ὅπου οἱ λέξεις παράγονται οἱ μὲν ἀπὸ τὶς δέ, ὅπου οἱ σημασίες γλιστρᾶνε ἀπὸ τὴ μία στὴν ἄλλη, εἶναι μιὰ ὀργανικὴ ἑνότητα ἀπὸ τὴν ὁποία δὲν μπορεῖς νὰ βγάλεις καὶ νὰ κολλήσεις πράγματα, δυνάμει μιᾶς ψευτοκυβέρνησης, καθισμένος σ’ ἕνα γραφεῖο στὸ ὑπουργεῖο Παιδείας. Ἡ κατάργηση τῶν τόνων καὶ τῶν πνευμάτων εἶναι ἡ κατάργηση τῆς ὀρθογραφίας, ποὺ εἶναι τελικὰ ἡ κατάργηση τῆς συνέχειας. Ἤδη, τὰ παιδιὰ δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ἐλύτη, γιατὶ αὐτοὶ εἶναι γεμάτοι ἀπὸ τὸν πλοῦτο τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν. Δηλαδή, πᾶμε νὰ καταστρέψουμε ὅ,τι κτίσαμε. Αὐτὴ εἶναι ἡ δραματικὴ μοίρα τοῦ σύγχρονου ἑλληνισμοῦ.
Κορνήλιος Καστοριάδης
Οἱ ποιητὲς καὶ οἱ λογοτέχνες δίνουν τὴν φυσιογνωμία τοῦ ἔθνους. Αὐτὴ λοιπὸν τὴ φυσιογνωμία ἐπιχειροῦν σήμερα νὰ τὴν παραμορφώσουν. Δὲν ἔχουμε φυσιογνωμία ἑλληνική.
Ὑπάρχει μιὰ νοοτροπία ποὺ θέλει νὰ τὰ ἁπλοποιήσει ὅλα. Κι ἀναρωτιέμαι γιατὶ; Γιατί οἱ ἄνθρωποι δὲν πρέπει νὰ μοχθοῦν; Γιατί ὁ καρπὸς τοῦ μόχθου περιφρονεῖται τόσο πολύ, ἐνῷ τόσο ἀνάγκη τὸν ἔχουμε τώρα εἰδικὰ ποὺ ἀνήκουμε στὴν Εὐρώπη καὶ χρειαζόμαστε ὅσο ποτὲ ἄλλοτε τὰ πνευματικὰ ὅπλα; Αὐτὴ ἡ νοοτροπία τῆς ἁπλοποιήσεως μᾶς ἔχει ὁδηγήσει στὸ σημεῖο νὰ κακοποιοῦμε καὶ νὰ ἐκχυδαϊζουμε τὰ πάντα. Εἶναι ἀπελπιστικό, ὀδυνηρό, γιὰ νὰ μὴν πῶ θανατηφόρο.
Ἀναρωτιέται λοιπὸν κανεὶς τί θὰ παραλάβει καὶ ἀπὸ ποιούς ἡ νέα γενιὰ μὲ τὴν ὁποία τόσο πολὺ ἀσχολεῖται ἡ παροῦσα κατάσταση. Τί σκοπὸ ἔχουν ἄραγε οἱ ὑπεύθυνοι ποὺ μεταχειρίζονται τόσο ἄσχημα τὴν γλώσσα; Τί τέλος πάντων θέλουν νὰ παραδώσουν καὶ ἀπὸ ποιούς τὸ παρέλαβαν;
Ὕβρις καὶ τίποτε ἄλλο χαρακτηρίζει τὴν παροῦσα κατάσταση. Ὕβρις καί, δυστυχῶς, τῆς ὕβρεως, πάντοτε ἕπεται ἡ Νέμεσις. Τώρα βέβαια μιλᾶμε περὶ πολιτιστικοῦ κόσμου, περὶ πολιτιστικῶν ἐκδηλώσεων. Τί θὰ πεῖ πολιτιστικὸ; Παίζουμε μὲ τὶς λέξεις. Λέμε λέξεις. Καὶ βεβαίως πίσω ἀπ’ αὐτὲς τὶς λέξεις δὲν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο παρὰ ἕνας μοναδικὸς σκοπός: Ἡ ἐρείπωση τῆς γλώσσας, ἡ κατάργηση τῶν ἐννοιῶν, ὥστε οἱ ἄνθρωποι οὔτε νὰ συνεννοοῦνται, οὔτε νὰ μποροῦν νὰ σκέφτονται. Γιατὶ μόνον ἔτσι θὰ μποροῦν ὁρισμένοι νὰ κάνουν τὴν δουλειά τους: Νὰ θάψουν τὸν τόπο. (...) Εἶμαι Ἕλληνας, γι’ αὐτὸ πονῶ καὶ ὑποφέρω γιὰ ὅ,τι βλέπω μπροστά μου. Γιὰ ὅ,τι αἰσθάνομαι νὰ ἔρχεται.
Δημήτρης Χὸρν
Ὁ θαυμασμός μου πρὸς τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμὸ εἶναι ἀπέραντος, μόνο ποὺ μᾶς μπερδεύει ἡ ἀλλαγὴ ποὺ κάνετε στὴν γλώσσα σας. Τὸ μονοτονικὸ ἀφοῦ ἀναστάτωσε τοὺς Ἕλληνες, μπερδεύει συγχρόνως καὶ τοὺς ξένους. Πηγὴ κακῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς Ἑλλάδος θαυμαστῶν!
Ζακλὶν ντὲ Ρομιγὶ
Κάθε ἔξωθεν ἐπέμβαση δὲν εἶναι μόνο ἐγκληματικὴ εἰς βάρος τῆς γλώσσας, δηλαδὴ εἰς βάρος ἑνὸς πολύτιμου ἐθνικοῦ κυττάρου, ἀλλὰ εἶναι καὶ βλακώδης. Μία ἀπὸ τὶς πρόσφατες δυναμιτιστικὲς ἀπόπειρες ἐναντίον τῆς γλώσσας μας εἶναι καὶ τὸ περιβόητο μονοτονικό.
Ἀντώνης Σαμαράκης
Ἐγὼ εἶμαι ὑπὲρ τοῦ παλαιοῦ συστήματος, ἐναντίον τοῦ μονοτονικοῦ καὶ ὑπὲρ τῆς διδασκαλίας τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν. Εἶναι ἡ βάση γιὰ νὰ ξέρεις τὴν ἐτυμολογία τῶν λέξεων. Ἡ σημερινὴ κακοποίηση τῆς γλώσσας μὲ ἐνοχλεῖ καὶ αἰσθητικά. Θέλω νὰ δῶ γραμμένο τὸ «καφενεῖον» κι ἂς μὴν προφέρουμε τό «ν». Τώρα, ὅλες οἱ λέξεις ἔχουν μιὰ τρύπα.
Ὀδυσσέας Ἐλύτης
Ὅταν μεγάλοι λαοί, σὰν τοὺς Κινέζους, τοὺς Ἰάπωνες ἢ τοὺς Ἄραβες,
κρατᾶνε ὅλα τὰ ἱερογλυφικά τους ἐπὶ αἰῶνες,
γιατί πρέπει ἄραγε ὁ μέσος Ἕλληνας
νὰ βαριέται ποὺ ζεῖ καὶ νὰ μὴν κοπιάζει νὰ βάζει τὴν περισπωμένη;
Γιάννης Τσαρούχης
Ὑπενθυμίζω ὅτι ἡ ἀπόφαση τοῦ 1982, καταργήσεως τῶν τόνων, πέραν τῆς ὑποψίας ὅτι οἱ ἐμπνευστές της εἶχαν ὡς ἀπώτερο σκοπὸ νὰ καταστρέψουν τὴν ἑλληνικὴ γραφὴ καὶ νὰ τὴν ἀντικαταστήσουν μὲ τὸ λατινικὸ ἀλφάβητο, ἦταν ἀπόδειξη ἐπαρχιωτισμοῦ. Πράγματι τὸ πολυτονικὸ εἶχε καθιερωθῆ στοὺς ἀλεξανδρινοὺς χρόνους, ὅταν ἡ γλώσσα μας εἶχε γίνει πλέον παγκόσμια, γιὰ νὰ δύνανται οἱ ξένοι νὰ τὴν διδάσκονται καλύτερα.
Ἡ κατάργηση τῶν τόνων τὸ 1982 ἦταν καὶ ἀπόδειξη ὅτι οἱ Ἑλλαδίτες γραικύλοι ἐθεώρουν πλέον τὸ ἰδίωμά τους ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον περιωρισμένα μεταξὺ τῶν εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν, ὅπως περίπου τὰ ὁλλανδικά, τὸ ὁποῖον δὲν ἐχρειάζετο νὰ τὸ διδάσκεται ἡ ὑφήλιος καὶ ἐφ᾿ ὅσον τὰ ἀγγλικὰ δὲν εἶχαν τόνους, θὰ ἦτο παράλογο νὰ ἀπαιτοῦμε ἐμεῖς —ἢ ἀκόμα καὶ οἱ Γάλλοι γιὰ τὰ πολυτονικά τους γαλλικὰ— ἀπὸ τοὺς ὑπολογιστές, νὰ ὑποστηρίζουν τὸ πολυτονικό. Εὐτυχῶς ποὺ ὁ Μπὶλ Γκαίητς καὶ ἡ Μίκροσοφτ δὲν ἠκολούθησε τὴν ἀνθελληνικὴ συμβουλὴ τῆς ἑλληνικῆς κυβερνήσεως καὶ ἐνεσωμάτωσε στὰ Windows XP πολυτονικὰ ἑλληνικά, ἀποδεικνύοντας ὅτι ὁ ἑλληνισμὸς ἀνήκει στὴν οἰκουμένη καὶ ὑποστηρίζεται ἀπὸ τοὺς πολίτες τῆς γῆς καὶ ὄχι ἀπὸ τοὺς ἐπαρχιῶτες γραικύλους ποὺ θὰ εἶχαν πετάξει πρὸ καιροῦ τὰ ἑλληνικὰ στὸ καλάθι τῶν ἀχρήστων, ἐπειδὴ τὸ ὅραμά τους εἶναι νὰ ὁλλανδοποιήσουν τὴν Ἑλλάδα καὶ νὰ τὴν μετατρέψουν σὲ ἐπαρχία τῆς Εὐρώπης.
Δημήτρης Κιτσίκης
Πολλοὺς θιασῶτες εἶχε τὸ μονοτονικὸ σύστημα γραφῆς, ποὺ ἐτέθη κιόλας σὲ ἐφαρμογὴ ἀπὸ κάμποσα ὄργανα τοῦ Τύπου, ἀφοῦ ἔφερνε οἰκονομικὸ κέρδος 40%. Αὐτὸ ἐνεθάρρυνε τοὺς λαϊκιστές, ποὺ ἀγωνίζονταν ἀπὸ καιρὸ γιὰ τὴν ὑποβάθμιση τῶν πνευματικῶν ἱκανοτήτων τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἔγιναν ἐπιθετικότεροι (εἶχαν τὸ χρῖσμα τοῦ «προοδευτικοῦ», ὅπως καὶ τὸ «δεδικασμένο» ἀπὸ τὸν Τύπο), ἐνῶ οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Γλωσσικῆς Ἐπιστήμης ἐδείλιαζαν. Ἔτσι οἱ φιλόλογοι ἀπέσπασαν τὴν κυβερνητικὴ ἀπόφασι καθιερώσεως τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος γραφῆς.
.......................
Οἱ «μονοτονικοὶ» ἔχουν κάποια ἐπιχειρήματα: πρῶτον, λέγουν, ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ στὴν κλασσικὴ περίοδο δὲν εἶχε τόνους· δεύτερον, πρέπει νὰ ἀπαλλαγοῦν οἱ Ἕλληνες ἀπὸ τὸν πρόσθετο πνευματικὸ μόχθο συγκρατήσεως πολλῶν κανόνων τονισμοῦ καὶ «πνευματώσεως» τοῦ λόγου.
Γιὰ τὸ πρῶτο σημεῖο θὰ εἴχαμε νὰ ποῦμε, ὅτι κάποτε οἱ πρόγονοί μας ἔγραφαν «βουστροφηδὸν» καὶ χωρὶς ἀποστάσεις ἀνάμεσα στὶς λέξεις, ἡ γραφὴ ὅμως δὲν ἔμεινε στὸ σύστημα ἐκεῖνο, ἐξελίχθηκε, ἐξελίσσεται διαρκῶς. Ἐξάλλου, ἡ ἀνάγκη τονισμοῦ τῶν λέξεων πρόεκυψε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ἀκόμη τοῦ Ἡρακλείτου (500 π.Χ.), ἀπασχόλησε τοὺς εἰδικοὺς 1.200 περίπου χρόνια, ὥσπου ἐκεῖνοι νὰ καταλήξουν στὸ γνωστὸ πολυτονικὸ σύστημα, τὸ ὁποῖο συνέδεε συμβολικὰ τὴν προφορὰ τῆς ἐποχῆς μὲ τὴν ἀρχαία προσωδία.
Τὸ δεύτερο ἐπιχείρημα τῶν «μονοτονικῶν» διέπεται ἀπὸ τὸ ἰδανικὸ τῆς «ἐλαφρᾶς πνευματικῆς διαίτης», ἀπὸ τὴν ὁποία μᾶλλον δὲν μποροῦν νὰ προέλθουν εὔρωστοι πνευματικῶς ἄνθρωποι.
Ἰωάννης Γαβριηλίδης (Ἡ ἀνεπάρκεια τῆς ἑλληνικῆς Γλωσσικῆς Ἐπιστήμης)
Accueil
